■ روانگرایی (Liquefaction) بخش عمران

مقدمه
زلزله از جمله پدیده های خطرناک طبیعی است که منجر به وارد آمدن خسارات فراوان به ساختمان‎ها و ابنیه های فنی و همچنین تلفات جانی می گردد. بخش وسیعی از خسارات و لطمات وارده از زمین لرزه ، می تواند ناشی از مسائل مربوط به خاک و وقوع ناپایداری های مختلف در آن باشد. در میان پدیده های مختلف مرتبط با مخاطرات ژئوتکنیک لرزه ای ، روانگرایی خاک خای ماسه ای از اهمیت زیادی برخوردار است. طی این پدیده مقدار فشار آب منفذی به صورت مداوم افزایش می یابد تا جاییکه تنش موثر صفر می گردد. در این حالت مقاومت برشی خاک به شدت کاهش یافته و به مقدار صفر نزدیک می شود و خاک به صورت روان در می آید. در نتیجه وقوع روانگرایی، تغییر شکل های بزرگ و پیوسته در توده خاک رخ داده که باعث ایجاد ناپایداری و در نهایت خسارت فراوان در سازه ها می شود. این پدیده می تواند سبب از بین رفتن ظرفیت باربری پی‎سازه ها، فروریختن ساختمان ها در اثر نشست غیر یکنواخت، ناپایداری شیب ها و خاکریزها و تخریب زیاد لوله های مدفون و شناور شدن آنها در خاک گردد.

روانگرایی خاک تقریباً در تمام زلزله های بزرگ دنیا که در آنها شرایط اولیه ایجاد روانگرایی یعنی وجود نهشته دانه ای سست و اشباع مهیا بوده، مشاهده شده است که از آن جمله می توان به روانگرایی وسیع در نی ئی گاتای ژاپن در زلزله ۱۹۶۴ ، وقوع پدیده روانگرایی در منطقه آستانه اشرفیه درزلزله ۱۹۹۰ منجیل و روانگرایی وسیع در زلزله ۱۹۹۹ ازمیت ترکیه اشاره نمود.

اثرات مخرب ناشی از روانگرایی در یک دوره ۳ ماهه در سال ۱۹۶۴ هنگامی که زلزله Good Friday (۲/۹=mw) در آلاسکا و به دنبال زلزله نیگاتا (۵/۷=ms) در ژاپن به وقوع پیوست، توجه مهندسان ژئوتکنیک را به خود جلب نمود. هر دو زلزله مثال های شگفت انگیزی را از خسارت های ناشی از روانگرایی شامل شیروانی ها، گسیختگی پی ساختمان ها و پل ها، و شناوری سازه های مدفون به وجود آورند. از آن پس پدیده روانگیرای خاک یکی از ملاحظات عمده در طراحی سازه های ساخته شده درون یا روی خاک های ماسه ای سست اشباع به شمار می رود. در کشور ایران نیز یکی ازعلل خرابی های گسترده درزلزله بامداد ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ بخصوص در شهرستان آستانه وروستاهای حومه آن روانگرایی زمین بود.

ادامه‌ی این مقاله را این‌جا بخوانید.